Kapitał stały i zmienny

Kapitał stały i zmienny, formy kapitału produkcyjnego wyodrębnione przez Marksa w celu pokazania źródła wartości dodatkowej, a tym samym wyzysku kapitalistycznego; 1. kapitał stały (c) — wartość wyłożonego przez przedsiębiorcę kapitału na zakup narzędzi produkcji, budynków i instalacji fabrycznych, surowców i półfabrykatów, paliwa i innych źródeł energii; dzieli się ogólnie na wartość środków pracy i wartość przedmiotów pracy; wspólną cechą charakterystyczną wszystkich części c jest to, że: a) ich wartość istniała dawniej tj. przed danym procesem produkcji), b) wartość ta zostaje przeniesiona na gotowy wyrób (towar) w tym samym stopniu, w jakim zużywa się w procesie produkcji, a więc wartość ta w procesie produkcji nie wzrasta, stąd nazwa kapitał stały; 2. kapitał zmienny (o) — wartość kapitału wydatkowanego na zakup siły roboczej; robotnik pracując tworzy nową wartość i jednocześnie przenosi wartość maszyn, surowca itp. na gotowy produkt; w ten sposób wartość towaru (W) składa się z wartości zużytego kapitału stałego (c) i z wartości nowo wytworzonej; nowa wartość zaś z kapitału zmiennego (u), będącego równoważnikiem funduszu płac, oraz z wartości dodatkowej (m); a więc W = c+u+m. Źródłem wartości dodatkowej jest siła robocza, wobec tego ta część kapitału, która została przeznaczona na jej zakup, zwiększa swoją wartość w procesie produkcji, stąd nazwa kapitał zmienny. Dzieląc kapitał na c i v Marks odkrył źródło swoistej dla ustroju kapitalistycznego formy wyzysku.