Przestępczość gospodarcza

Przestępczość gospodarcza, zjawisko społecznie szkodliwe, mające określone źródła ekonomiczne, organizacyjne i społeczne. W zależności od założeń gospodarczych poszczególnych krajów, występują różne formy i przejawy przestępczości, którą określa się mianem gospodarczej. Rozważania zatem na temat przestępstwa gospodarczego muszą oprzeć się na konkretnym typie ustroju gospodarczego, inne bowiem będą jego przejawy i formy w gospodarce kapitalistycznej inne zaś w gospodarce uspołecznionej. W gospodarce socjalistycznej prawidłowe określenie istoty tego rodzaju przestępstwa jest o tyle ważne, że zaliczane są one do tzw. kwalifikowanych, a więc zagrożonych z zasady ostrzejszą sankcją karną i — poza innymi karami dodatkowymi — ostrą sankcją ekonomiczną. W definicjach prawnych próbowano określić działalność przestępczą terminem „p.g.”, gdy skierowana była przeciwko własności społecznej. Niektórzy autorzy zmierzali do ograniczenia tego rodzaju przestępstwa do przestępstwa pracowniczego, a więc działania pracownika zatrudnionego w danym zakładzie pracy przeciwko własności społecznej. Sformułowanie to budziło wiele zastrzeżeń, bowiem z punktu widzenia interesu społecznego ochronie podlega własność i mienie społeczne przed każdym zamachem, nie tylko zaś dokonanym przez pracownika tego zakładu. Argumentem jest także to, że ustawodawstwo państwa socjalistycznego chroni w określonych warunkach również własność prywatną i nie stosuje tu sankcji powszechnej, a właśnie specjalną. Najbardziej zbliżoną do istoty tego typu przestępstwa była definicja określająca przestępstwo gospodarcze jako czyn naruszający porządek gospodarczy państwa. Dotychczasowa praktyka aparatu ścigania i wymiaru sprawiedliwości skłania się do przyjęcia opisowej formy czynów określanych mianem przestępstw gospodarczych. Można za nie uznać działanie sprawcy lub sprawców, które: 1. atakuje mienie lub własność społeczną przez bezpośredni zamach (zabór) lub przez zawinione działanie albo zaniechanie działania powodujące szkody i straty w mieniu społecznym; 2. narusza interesy majątkowe państwa (np. przestępstwa dewizowe, skarbowe i antyreglamentacyjne); 3. narusza interesy majątkowe obywateli, gdy następuje to w powiązaniu z uspołecznionym aparatem zarządzania administracyjnego lub gospodarczego. Podobny zakres działania określany przestępstwem gospodarczym przyjmowany jest nie tylko w Polsce, ale we wszystkich krajach socjalistycznych. W polskim kodeksie karnym wydzielono rozdział pt. Przestępstwa gospodarcze, dotyczący odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez niegospodarność (a więc niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie uprawnień aparatu zarządzającego) oraz wszelkich zamachów skierowanych przeciwko interesom nabywcy w sferze usług (oszustwa, spekulacja itd.). Zamach zaś na mienie społeczne ujęty został w rozdziale, który dotyczy ogólnego regulowania zamachu na mienie. Za działanie skierowane przeciwko mieniu społecznemu sankcje karne są znacznie ostrzejsze niż za działanie przeciwko mieniu prywatnemu, a kary dodatkowe cechują się ostrą sankcją ekonomiczną.