Budżetowa klasyfikacja

Budżetowa klasyfikacja, system grupowania dochodów i wydatków budżetowych stosowany w planowaniu i ewidencji wykonania budżetu. Zadaniem k.b. jest powiązanie dochodów i wydatków budżetowych z celami i środkami realizacji określonymi w narodowym planie gospodarczym, stworzenie podstaw do normowania (budżetowe normy) i kalkulowania kosztów działalności finansowanej z budżetu oraz określenie jednostek organizacyjnych planujących 1 wykonujących budżet w’ zakresie dochodów i wydatków. W związku z tym w k.b. są realizowane trzy układy klasyfikacyjne: 1. układ funkcjonalny, który odpowiada działom i gałęziom gospodarki narodowej; wiąże on budżet z narodowym planem gospodarczym i umożliwia analizę związków między działami i gałęziami gospodarki narodowej oraz nakładów i wyników w działach i gałęziach, a także rodzajach działalności; 2. układ rodzajowy, który wyodrębnia rodzaje wpłat (dochodów) i dotacji budżetowych dla przedsiębiorstw i innych Jednostek subsydiowanych z budżetu oraz składniki kosztów (wydatków) w jednostkach finansowanych w budżecie (jednostka budżetowa); wiąże on budżet z działalnością jednostek gospodarczych (przedsiębiorstwa uspołecznione i gospodarka nieuspołeczniona) i z dochodami ludności oraz umożliwia analizę struktury kosztów Jednostek budżetowych; 3. układ podmiotowy, który grupuje Jednostki gospodarcze zgodnie ze strukturą organizacyjną gospodarki narodowej i państwa, tj- wg ministerstw, zjednoczeń i wydziałów resortowych prezydiów rad narodowych; ma on duże znaczenie dla organizacji procesu planowania, a następnie dla procesu wykonywania budżetu, określając jednostki wykonujące budżet i odpowiedzialne za dochody i wydatki budżetowe, w k.b. nie stosuje się układu terytorialnego, ponieważ już sama wieloszczeblowa struktura organizacyjna budżetu jest dostosowana do podziału administracyjnego państwa i struktury organów państwowych. Funkcjonalne i rodzajowe układy klasyfikacyjne mają charakter przedmiotowy i ekonomiczny w odróżnieniu od układu podmiotowego, który ma charakter organizacyjny. W praktyce nie istnieją czyste układy klasyfikacyjne. Układ funkcjonalny wg gałęzi gospodarki narodowej może być ściślej zrealizowany w stosunku do produkcji, trudniejszy jest znacznie w odniesieniu do kosztów, a jest zupełnie niemożliwy do zrealizowania w zakresie rozliczeń przedsiębiorstw z budżetem, jeśli przedsiębiorstwo prowadzi działalność zaliczaną do różnych gałęzi gospodarki narodowej. Stosowana w Polsce k.b. jest jednolita dla budżetów wszystkich szczebli (budżet centralny i budżety terenowe); jest ona również stosowana w zakładach budżetowych, gospodarstwach pomocniczych i środkach specjalnych; ustala ją minister finansów. Układ podmiotowy 1 funkcjonalny jest realizowany przez oznaczenia: część, dział, rozdział i tytuł. Części mają charakter podmiotowy i odpowiadają ministerstwom i innym organom centralnym w zakresie budżetu centralnego oraz wydziałom prezydiów rad narodowych w zakresie budżetów terenowych; wyrażają resortowy podział dochodów i wydatków budżetowych. Działy grupują gałęzie gospodarki narodowej ustalone w jednolitej klasyfikacji gospodarki narodowej obowiązującej powszechnie w planowaniu gospodarczym i sprawozdawczości statystycznej; praktyczne znaczenie mają więc oznaczenia gałęzi gospodarki narodowej stosowane w działach. Rozdziały i tytuły mają charakter funkcjonalno-podmioto- wy; są one tworzone w działach (gałęziach) dla poszczególnych zjednoczeń lub przedsiębiorstw (zależnie od systemu rozliczeń z budżetem) oraz dla jednostek budżetowych. Podstawową podziałką klasyfikacyjną są rozdziały; tytuły tworzone są w miarę potrzeby w obrębie rozdziałów. Dwuszczeblowa, oparta na systemie dziesiętnym klasyfikacja dochodów i wydatków pozwala dostosować k.b. do układu organizacyjnego w poszczególnych gałęziach gospodarki narodowej. W zasadzie cała działalność danej jednostki jest objęta jednym rozdziałem lub tytułem budżetowym. W przypadkach jednak gdy dana jednostka organizacyjna prowadzi działalność zaliczaną do różnych gałęzi gospodarki narodowej, stosuje się w celu zachowania układu funkcjonalnego kilka rozdziałów (tytułów), z których każdy reprezentuje funkcjonalnie inny rodzaj działalności (np. działalność socjalna prowadzona przez instytucję administracyjną, badania naukowe prowadzone przez szkołę wyższą). Klasyfikacja gałęzi gospodarki narodowej zgrupowanych w działach oraz rozdziały i tytuły są w zasadzie jednolite w zakresie dochodów i wydatków budżetowych; pozwala to na porównanie dochodów i wydatków budżetowych w poszczególnych działach i gałęziach gospodarki narodowej oraz jednostkach i rodzajach działalności, dla których istnieją rozdziały i tytuły w k.b. Przy ogólnej zasadzie jednolitej klasyfikacji są działy i gałęzie, które występują tylko w zakresie dochodów budżetowych (np. podatki z gospodarki nieuspołecznionej i od ludności) lub w zakresie wydatków budżetowych (np. rezerwy o charakterze ogólnym). Układ rodzajowy oznaczany jest przez paragrafy i pozycje. W dziedzinie wydatków jest to układ trójszczeblowy, z których 1. stanowią grupy paragrafów, 2. — paragrafy i 3. — pozycje tworzone w miarę potrzeby. Grupy paragrafów, które obejmują wydatki osobowe, zakupy materiałowe, zakup usług obcych, różne wydatki osobowe, kapitalne remonty, inwestycje, rezerwy i przelewy, są wykorzystywane w planowaniu budżetowym. W ewidencji wykonania budżetu stosowany jest pełny układ rodzajowy. W zasadzie paragrafy odpowiadają rodzajom wpłat (np. podatek obrotowy, różnice budżetowe, wpłaty z zysku). Klasyfikacja wydatków i dochodów wg paragrafów jest układem zamkniętym; oznacza to, że wszystkie wydatki i wpłaty do budżetu są kwalifikowane do odpowiednich paragrafów.