Pieniądza teoria dochodowa

Pieniądza teoria dochodowa, teoria głosząca, że oddziaływanie pieniądza na wymianą i produkcją określone jest przez kształtowanie i wydatkowanie dochodów pieniężnych. W szerszym rozumieniu stanowi metodą analizy zależności między pieniądzem, poziomem cen, produkcją a zatrudnieniem; stwierdza, że do ustalenia tych zależności należy badać „naturę i źródła dochodu, drogi jego wykorzystania, skutki każdej z tych dróg, naturą popytu na produkt, stosunek między wielkością popytu i dochodu narodowego”. T.d.p. powstała jako swego rodzaju odmiana ilościowej teorii pieniądza, przezwyciężając niektóre z jej błędów. Teorie te w rozmaitych postaciach różnią się przede wszystkim tym, że t.d.p. przeciwnie niż teoria ilościowa ujmuje kierunek podstawowej zależności przyczynowej między pieniężną a towarową stroną procesu reprodukcji. Traktuje ona ilość pieniądza w obiegu jako wielkość zależną, określoną przez strumień wydatków, czyli przez potrzeby cyrkulacji; jest też wolna od jednostronności teorii ilościowej w analizie sposobów oddziaływania popytu pieniężnego na towarową stronę procesu cyrkulacji. Ujmuje wreszcie pieniądz na tle podstawowych zależności ekonomicznych w procesie reprodukcji, o wiele bardziej istotnych niż czynniki uwzględniane w teorii ilościowej. T.d.p. kontynuuje jednak powierzchowne podejście ilościowej teorii pieniądza, gdy w określeniu cen abstrahuje od wartości, a w kształtowaniu się dochodów i ich zużyciu dopatruje się ostatecznego czynnika determinującego ceny, co ujęte jest w formule; P = gp (P — poziom cen; Y — poziom dochodu pieniężnego; O — poziom produkcji). Jest to rozwiązanie pozorne, wyznacza się bowiem ogólny poziom cen przy danych cenach poszczególnych towarów składających się na poziom produkcji, który w skali makroekonomicznej może być wyrażony tylko wartościowo. Ponadto w ujęciach ekonomistów burżuazyjnych t.d.p. w analizie źródła dochodów opiera się na apologetycznej teorii czynników produkcji. Ostatnio dochodowe ujęcie pieniądza rozwijane jest w krajach socjalistycznych na gruncie ekonomii marksistowskiej w różnych formułach warunków równowagi rynkowej czy „monetarnej”, traktujących czynniki pieniężno-kredytowe na tle proporcji w produkcji i podziale dochodu narodowego. W ekonomii marksistowskiej dochodowe podejście do wielu problemów pieniądza znajduje bezpośrednią inspirację w marksowskiej analizie reprodukcji i cyrkulacji globalnego kapitału społecznego, przedstawionej w II tomie Kapitału. W historii myśli ekonomicznej poszczególne fragmenty t.d.p. były rozwijane głównie w pracach K. Wicksella, A. Aftaliona, J. M. Keynesa, J. Schumpetera. Dochodowe podejście do problematyki pieniężnej wypracowywane na gruncie marksistowskiej nauki ekonomicznej powinno mieć istotne znaczenie dla analizy roli i miejsca pieniądza w gospodarce oraz mechanizmu Jego oddziaływania na proces produkcji, podziału i wymiany. Zob. też: pieniądza teoria ilościowa.